Πατριαρχικός Οίκος και Ναός ανά τους αιώνες

Δρ Αντώνιος Χατζόπουλος, Άρχων Ιερομνήμων της Μ.τ.Χ.Ε.

Το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο είναι ο αρχαιότερος θεσμός της σημερινής Τουρκίας, είχε αναφέρει προ καιρού ο Μέγας Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Τω όντι! Από το έτος 36 μ.Χ. μέχρι σήμερα, ένας από τους παλαιότερους θρησκευτικούς θεσμούς στον κόσμο, το Ιστορικό Φανάρι, ο πυρσός αυτός της Ορθοδοξίας ευρίσκεται σε αυτά τα εδάφη. Οι Αυτοκρατορίες και οι αιώνες παρήλθαν, αλλά το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιερόν σέβας όλων αυτών παραμένει στην ιστορική του εστία. Ανά τους αιώνας μετακινήθηκε πολλές φορές, αλλά ουδέποτε εκτός της Πόλης: σε λίγες ημέρες θα εορτάσουμε τη μνήμη του ιδρυτού της Εκκλησίας μας Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, ο οποίος το έτος 36 στην Αργυρούπολη, στο σημερινό Fındıklı ίδρυσε τον πρώτο επισκοπικό Οίκο και Ναό, όπου εν συνεχεία εγκατέστησε ως πρώτο Επίσκοπο τον Στάχυ και στη συνέχεια επέστρεψε στη Σινώπη, όπως αναφέρει ο Δωρόθεος Τύρου ο συγγραφέας της ιστορίας των 70 Αποστόλων. Ο δεύτερος επισκοπικός Ναός ανεγέρθηκε στην εποχή του Αθηνογένους (144-148) σε μία περιοχή η οποία ονομάζεται Ελαία, το παλαιόν Salı Pazarı. Ο Επίσκοπος Περτίναξ (169-187) ίδρυσε για τρίτη φορά, στον Γαλατά νέο επισκοπικό Οίκο και Ναό. Στα δε τέλη του τρίτου αιώνα στο Πετρίο έχουμε τον Ναό επ’ ονόματι της μάρτυρος Αγίας Ευφημίας, ήτοι τον τέταρτο Ναό. Ο πέμπτος Πατριαρχικός Οίκος και Ναός, κτίζεται επ’ ονόματι της Αγίας Ειρήνης το 330, υπό του Μ. Κωνσταντίνου και μετά από 15 χρόνια, όπου είχε τελειώσει η ανέγερση της Μεγάλης Εκκλησίας, δηλ. της πρώτης Αγίας Σοφίας, μεταφέρεται το Πατριαρχείο σε αυτήν. Το 404 μετά την εξορία του Ιερού Χρυσοστόμου, καείσης της Μ. Εκκλησίας, το Πατριαρχείο μεταφέρεται και πάλιν στην Αγία Ειρήνη. Το 415 ο Θεοδόσιος ο Μικρός ανήγειρε το μεσημβρινόν πλησίον της Αγίας Σοφίας, όπου μένει το Πατριαρχείο μέχρι το 532 (στάση του Νίκα). Εν συνεχεία ο Ιουστινιανός επισκευάζει την Αγία Ειρήνη, όπου το Πατριαρχείο μένει μέχρι το 552 και περατωθείσης της νέας ανοικοδόμησης της Αγίας Σοφίας, εγκαθίσται εκεί μέχρι το 1453.

Μετά την άλωση το Πατριαρχείο μεταφέρεται στον Ναό των Αγίων Αποστόλων (σημερινό Fatih Camii), όπου παραμένει μέχρι το 1456 και από εκεί στη Μονή Παμμακαρίστου για 130 χρόνια μέχρι το 1586, έτος κατά το οποίο μεταφέρεται στο Ναό της Παραμυθίας (Βλάχ-Σαράϊ), όπου παραμένει μέχρι το 1597. Από το έτος αυτό μέχρι το 1601 μεταφέρεται στην Ξυλόπορτα, στον Ναό του Αγίου Δημητρίου, το δε ἐτος 1601 ο Πατριάρχης Ματθαίος ο Β΄ το μεταφέρει στην γυναικεία Μονή του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι (Διπλοφάναρον), όπου και παραμένει μέχρι σήμερα. Στον σημερινό Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου μεταφέρθηκαν από τους διατελέσαντες Πατριαρχικούς Ναούς πολλά Ιερά σκεύη και κειμήλια, όπως η βυζαντινή εικόνα της Παμμακαρίστου, η στήλη (κίων) της φραγγελώσεως του Ιησού Χριστού, ο Ιερός Άμβων, ο οποίος κατά την παράδοση λέγεται άμβων του Ιερού Χρυσοστόμου αλλά και ο Πατριαρχικός Θρόνος, ο οποίος σύμφωνα με μία παράδοση ήταν ο θρόνος ο σωζόμενος στην Αγία Σοφία. Στο δεξιό, δηλ. νότιο κλίτος του Ναού έχουμε το μοναδικό φαινόμενο με τις τρείς λάρνακες γυναικών Αγίων με τα αδιάφθορα λείψανά τους: της Αγίας Ευφημίας (288), της Αγίας Θεοφανούς (897) και της Αγίας Σολομωνής (2ος αιών). Το 1614 ο Πατριάρχης Τιμόθεος ο Β’ ανοικοδομεί τον Πατριαρχικό Ναό, με το μέχρι σήμερα σωζόμενο τέμπλο του Ιερού, το δε 1720 ο Πατριάρχης Ιερεμίας Γ΄ ανήγειρε κατά τι μεγαλύτερο Ναό, αυτόν που θαυμάζουμε σήμερα και αποτελεί το Κέντρο του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου.

Φανάρι 23 Νοεμβρίου 2024