Του Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου
Τον Ιούνιο του 2023, πριν σχεδόν ενάμιση χρόνο, σε άρθρο μου με τίτλο «Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως Τεχνητή Ευφυΐα» είχα υποστηρίξει μεταξύ άλλων ότι ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη» αναφέρεται σε κλάδο της πληροφορικής που ασχολείται με τη μελέτη, τη σχεδίαση και υλοποίηση υπολογιστικών συστημάτων που μιμούνται την ανθρώπινη συμπεριφορά, τα οποία συστήματα υπονοούν έστω μια στοιχειώδη ευφυΐα. Με άλλα λόγια, η «Τεχνητή Νοημοσύνη» εκφράζει περισσότερο την ανθρώπινη ευφυΐα, την απομίμηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου με τους νευρώνες και τους νευροδιαβιβαστές.
Αυτό είναι σημαντικό γιατί, κατά την ορθόδοξη παράδοση, ο νους είναι η νοερή ενέργεια της ψυχής η οποία διακρίνεται από τη λογική ενέργειά της. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό ο νους είναι «το καθαρότατον μέρος της ψυχής» και κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά ο νους είναι «η λεπτοτάτη προσοχή» και είναι ανεξάρτητος από την αίσθηση, τη φαντασία, τη δόξα, τη διάνοια.
Μάλιστα, ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης υποστήριζε την πατερική διδασκαλία ότι η πτώση του ανθρώπου είναι «ο σκοτασμός του νου», όχι ο σκοτασμός της λογικής, διότι ο νους ταυτίζεται με τη λογική, τα πάθη και το περιβάλλον. Και όσο ο νους ταυτίζεται με τη λογική, τα πάθη και το περιβάλλον, τόσο ο άνθρωπος βρίσκεται στην πτωτική κατάσταση. Γι’ αυτό υποστήριξα στο άρθρο εκείνο ότι αντί του όρου «Τεχνητή Νοημοσύνη» πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος «Τεχνητή Ευφυΐα» που είναι πιο δόκιμος θεολογικά, ή θα προσθέσω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα εννοείται ως τεχνητή ευφυΐα και τίποτε περισσότερο, για να μη φθάσουμε στη θεωρία του «μετανθρωπισμού». Βλέπε το άρθρο αυτό.
Βέβαια, λέγεται ότι ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη» χρησιμοποιείται σήμερα ως τεχνικός όρος (terminus technicus). Όμως, ο τεχνικός όρος χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας τεχνητής γλώσσας, των επιστημόνων κάθε ειδικότητας, που καλύπτει την ανάγκη να περιγράψει κάτι συγκεκριμένο, που όμως πρέπει να αποκλείει κάθε αμφισημία. Αυτό σημαίνει ότι ο τεχνικός όρος μιας επιστήμης δεν μπορεί να χρησιμοποιείται σε άλλη επιστήμη όταν την ετεροκαθορίζει.
Στην προκειμένη περίπτωση, οι ίδιοι οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τον όρο τεχνητή νοημοσύνη ως τεχνητή ευφυΐα, οπότε εμείς οι θεολόγοι πρέπει να κάνουμε τη διάκριση ότι άλλο είναι ο νους-νοημοσύνη και άλλο είναι η λογική δύναμη, η ευφυΐα, για να μην αμνηστεύουμε την ορθόδοξη θεολογία, η οποία κάνει λόγο για σκοτασμό και ανάσταση του νου.
Πρόσφατα, στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο που διοργάνωσε το Ινστιτούτο «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» και το Γραφείο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανέπτυξα με συντομία το θέμα «Τεχνητή Νοημοσύνη: Πρόβλημα Ορολογίας». Στην εισήγηση αυτή, μεταξύ άλλων υποστήριξα ότι όχι μόνο κατά την ορθόδοξη θεολογία ο νους είναι κάτι άλλο από τη διάνοια-λογική, αλλά αυτό το βλέπουμε και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία.
Γι’ αυτό κατέληξα ότι επειδή επικράτησε να κάνουμε λόγο για τεχνητή νοημοσύνη αντί τεχνητή ευφυΐα, γι’ αυτό πρέπει τουλάχιστον εμείς οι θεολόγοι να θέτουμε τον όρο «τεχνητή νοημοσύνη» σε εισαγωγικά και να ερμηνεύουμε ότι προσδιορίζεται ως τεχνητή ευφυΐα, και επιπλέον να χρησιμοποιούμε παράλληλα τον όρο τεχνητή ευφυΐα, για να διαχωρίζεται από την «πνευματική-ψυχική νοημοσύνη».
