Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΑΚΑΣΑ
Με συνολικά 600 οργανικές θέσεις ιερέων η κυβέρνηση ενισχύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και την ιερά μονή Σινά. Πρόκειται για απόφαση που στηρίζειτους Ελληνες κληρικούς εκεί, καθώς πολλοί υπηρετούν χωρίς μισθό,ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και, φυσικά, τηδυνατότητα συνταξιοδότησης. Η κυβερνητική απόφαση έχει και μείζονα γεωπολιτική σημασία, και θώς τα πρεσβυγενή, όπως ονομάζονται, πατριαρχεία δέχονται πιέσεις από το Πατριαρχείο της Μόσχας.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληρονόηση με την Κοπτική Εκκλησία φορίες της «Κ» θα δημιουργηθούν 600 οργανικές θέσεις στα τρία πατριαρχεία και στη μονή Σινά, οι οποίες θα καλυφθούν από τους υπηρετούντες ιερείς και από νέους που θα προσληφθούν. Το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και χρόνια, όπως και το σχετικό αίτημα των πατριαρχείων προς τις ελληνικές κυβερνήσεις, το οποίο είχε κατατεθεί για πρώτη φορά πριν από 20 χρόνια, το 2004.
Σεβάσμιοι γέροντες που αφιέ ρωσαν τη ζωή τους για να φυλάνε μοναστήρια και ιερά προσκυνήματα στους Αγίους Τόπους, όπου κυ ματίζει η ελληνική σημαία δίπλα στη βυζαντινή, βρίσκονταν, στη δύση της ζωής τους, χωρίς κανένα δικαίωμα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και σύνταξης. Κληρικοί που υπηρετούσαν για δεκαε τίες στις κοινότητες της ομογένειας επέστρεφαν στο τέλος της ζωής τους στην Ελλάδα και δεν δικαιούνταν ούτε σύνταξη ούτε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Εξαίρεση σε αυτή την κατάστα ση ήταν και συνεχίζει να είναι ηΑρχιεπισκοπή Αμερικής, η οποία έχει την οικονομική δυνατότητα να καλύπτει τέτοια θέματα.
Παρότι οι ελληνικές κυβερνήσεις ενημερώθηκαν, το πρόβλημα δεν αντιμετωπίστηκε με αποτέλεσμα να οξύνεται.Οι απώλειες άρχισαν να γίνονται όλο και πιο ορατές, όλο και πιο επίπονες. Εκκλησίες έκλειναν και ελληνικές κοινότητες διαλύονταν. Η θέση των πρεσβυγενών πατριαρχείων αργά αλλά σταθερά επιδει νωνόταν. Η απόφαση για θεσμοθέτηση των 600 οργανικών θέσεων κληρικών υπηρετεί παράλληλα, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει στη «γεωπολιτική των θρησκειών».
Συγκεκριμένα, μετά την απόδοση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ξεκίνησε άγριος πόλεμος του Πατριαρχείου Μόσχας με την πλήρη υποστήριξη της Ρωσίας, εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου και όποιας Εκκλησίας ή προσώπου συντασσόταν μαζί του. Η Ρωσία ταυτίζε ται με τη θεωρία της «Τρίτης Ρώμης» και επικρίνεται ότι επιχειρεί να αλλάξει ακόμη καιτην ίδια την ταυτότητα της Ορθοδοξίας.
Θύμα της ρωσικής επιθετικότητας είναι και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, διότι αναγνώρισε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Εκκλησιαστικοί παράγοντες αναφέρουν ότι παρά τους κανόνες της Ορθοδοξίας, το Πατριαρχείο Μόσχας εγκαθίδρυσε έξαρχο στο Κάιρο, ήρθε σε συνενανταλλάσσοντας ναούς και , με βάση τις ρωσικές πρεσβείες σε όλες τις χώρες της Αφρικής, ξεκίνησε προσπάθεια προσέγγισης του κλήρου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Ενδεικτικά, όπως ελέχθη χθες στην «Κ» , «στην Αφρική οι ιερείς Σύμφωνα με ασφαλείς πληροροφορίες “στην Αφρική οι ιερείς μας παίρνουν 200 ευρώ τον μήνα, χωρίς ασφάλεια και σύνταξη και οι Ρώσοι δίνουν 1.000 ευρώ με ασφάλεια, καθώς και διπλωματικό διαβατήριο» .
Ειδικά η συνεργασία με την Κοπτική Εκκλησία χαρακτηρίστηκε «περίεργη», καθώς οι Ρώσοι μέχρι τότε κατήγγελλαν το Οικουμενι κό Πατριαρχείο ότι « ξεπουλά» την Ορθοδοξία επειδή διεξάγει διάλογο με τους κόπτες και προσπαθού σαν να τορπιλίσουν την προοπτική συμφωνίας μαζί τους. Μάλιστα, οι Ρώσοι έδωσαν ναό στο κέντρο της Μόσχας για την εξυπηρέτηση των κοπτών και πήραν αντάλλαγ μα έναν ναό στο Κάιρο και έναν ναό στο Σινά.
Ετσι, το χρονίζον πρόβλημα των κληρικών της ομογένειας έλαβε εντελώς νέες διαστάσεις εξαιτίας της ρωσικής επιθετικότητας . Η Ελλάδα πλέον βρέθη κε αντιμέτωπη με μια εντελώς πρωτόγνωρη κατάσταση. Οπως τονίζει η ίδια κυβερνητική πηγή, « χωρίς την υποστήριξη που όφειλε εκ του Συντάγματος, αλλά και της ιστορίας της στα πρεσβυγενή πατριαρχεία, ήταν πια εμφανές ότι αυτά θα αντιμετώ πιζαν άμεσα οξύτατο πρόβλημα υπαρξιακού χαρακτήρα».
Τα βήματα που οδήγησαν στην απόφαση
Τα τελευταία χρόνια, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος προσπάθησε να βρει λύσεις ώστε να αποφευχθεί η επαπειλούμενη κατάρρευση. Βέβαια, εν μέσω της οξύτατης δημοσιονομικής κρίσης που αντιμετώπισε η Ελλάδα ήταν δύσκολο να υπάρχει μόνιμη λύση. Ωστόσο, ο κ. Ιερώνυμος επέμεινε. Το αποτέλεσμα ήταν 250 ιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδος να υπηρετούν στο εξωτερικό στερώντας τις δικές τους ενορίες στην Ελλάδα από την προσφορά τους. Η λύση αυτή απέτρεψε την κατάρρευση των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, αλλά δεν θεράπευσε το πρόβλημα. Άλλωστε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών έπρεπε πρώτα να λύσει το πρόβλημα των οργανικών θέσεων των κληρικών της ίδιας της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Μέσο πίεσης
Το πρόβλημα αυτό παρέμενε άλυτο από το 1945 και είχε χρησιμοποιηθεί για να εκβιαστεί η Εκκλησία της Ελλάδος το 2018 ώστε να δεχτεί την πρόταση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ για τη «διευθέτηση» των σχέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας. Με τον νόμο 4957/2022 η κυβέρνηση έλυσε οριστικά αυτό το πρόβλημα, αποδεικνύοντας ότι όχι μόνο σέβεται αλλά στηρίζει έμπρακτα το έργο και την προσφορά της Εκκλησίας και ιδιαίτερα του απλού παπά.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος άρχισε να δρομολογείται μετά τη συνάντηση που είχε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.Κ. Βαρθολομαίος, σε επίσκεψή του στην Ελλάδα, με τους υπουργούς Παιδείας Κυριάκο Πιερρακάκη και Επικρατείας Άκη Σκέρτσο. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης περιέγραψε την κατάσταση της ομογένειας σε όλο τον κόσμο και το υπαρξιακό ζήτημα που αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο εξαιτίας της Ρωσικής επιθετικότητας.
Έναν μήνα αργότερα, πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση με τη συμμετοχή του κ. Πιερρακάκη, του κ. Σκέρτσου, του υφυπουργού Εξωτερικών Γεώργιου Κώτσηρα, της υφυπουργού Εσωτερικών Βιβής Χαραλαμπογιάννη και του υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Θάνου Πετραλιά για την αντιμετώπιση του προβλήματος των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων.
Η σύσκεψη των κυβερνητικών στελεχών κατέληξε στη θεσμοθέτηση των 600 οργανικών θέσεων -το πώς θα μοιραστούν θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες και ανατέθηκε στον γενικό γραμματέα Θρησκευμάτων Γεώργιο Καλαντζή να συντάξει σε συνεργασία με το υπουργείο Εσωτερικών το σχέδιο νόμου που θα υλοποιεί την απόφαση της κυβέρνησης.
Να σημειωθεί ότι τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι τέσσερα (αρχικά ήταν πέντε, μαζί με το Βατικανό στη Ρώμη, το οποίο όμως διέκοψε την πλήρη κοινωνία με τα Πατριαρχεία της Ανατολής, κατά το Σχίσμα του 1054) : Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή Πατριαρχείο Κωσταντινουπόλεως, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και το Πατριαρχείο Αντιοχείας, σήμερα στη Δαμασκό της Συρίας, το οποίο πρόκειται να συμπεριληφθεί και αυτό στην κυβερνητική απόφαση.
Βέβαια, όπως είπε ένας παλιός μητροπολίτης του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, «μέχρι να δούμε τον νόμο στην Εφημε ρίδα της Κυβερνήσεως, τίποτα δεν είναι βέβαιο».
