της Έφης Ευθυμίου
Τρεις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις περιλάμβανε σήμερα η τρίτη ημέρα των εργασιών του Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα “Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις και Προοπτικές” που διοργανώνει το ΕΚΠΑ υπό την αιγίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κ. Μακάριος συμμετείχε στον διάλογο της θεματικής ενότητας με τίτλο “Βιοτεχνολογικές επιστήμες και Θεολογία”, μιλώντας για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Ορθόδοξη Θεολογία.
Ο κ. Μακάριος ανέλυσε τον όρο “νους” μέσα στην Πατερική διδασκαλία. Στόχος του, όπως δήλωσε, “να κατανοήσουμε εάν υπάρχει κάποιο σημείο επαφής της τεχνολογίας με τη σύγχρονη ορθόδοξη θεολογική σκοπιά.
Εξηγώντας ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας τόνισε πως δεν φαίνεται να προκύπτει κάποια θεμελιώδη συνάφεια της τεχνητής νοημοσύνης με τον νου. Έδωσε επίσης έναν έξυπνο ορισμό του τι σημαίνει τεχνητή νοημοσύνη: “είναι η μελέτη του πώς να κάνουμε τους υπολογιστές ικανούς να κάνουν πράγματα στα οποία οι άνθρωποι τα καταφέρνουν καλύτερα”.
Ο κ. Μακάριος δήλωσε ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν φαίνεται να σχετίζεται με την έννοια του νου. Σχετίζεται κυρίως με την ευφυΐα την οποία προσπαθεί να μιμηθεί. “Παρά το ότι είναι ένα καθαρά τεχνικό επίτευγμα, διαφαίνεται μια τάση ανταγωνισμού μεταξύ της μηχανής και του ανθρώπου”, ανέφερε.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας τόνισε πως μέσα στην Πατερική σκέψη, ο νους κατέχει κεντρική θέση, θεωρείται ως το καθαρότερο μέρος της ανθρώπινης υπόστασης, καθώς είναι προικισμένος με τη δύναμη της γνώσης του Θεού. “Στον νου είναι που εντοπίζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας το κατ’ εικόνα”, ανέφερε.
“Οφείλουμε να αγωνιστούμε όλοι ώστε να οδηγηθούμε σε αυτή τη θέση. Έχω την πεποίθηση ότι αυτό είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από κάθε τεχνολογικό επίτευγμα, επομένως και από την τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη και όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα είναι εικόνες του ανθρώπου, όχι του Θεού. Ο άνθρωπος είναι εκείνος που καθορίζει το είναι και το ποιόν της τεχνητής νοημοσύνης”, δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κ. Μακάριος.
Ο ίδιος διευκρίνισε πως δεν υποστηρίζει ότι η Θεολογία πρέπει να λειτουργεί επικριτικά απέναντι στο τεχνολογικό επίτευγμα, όσο ακραίο και αν φαντάζει. Είναι ανάγκη η Εκκλησία μας και η Θεολογία, να ενημερωθεί πρωτίστως και στη συνέχεια να αποκτήσει λόγο για τις τεχνολογικές προόδους, για το καλό του ανθρώπου.
“Να σταθούμε αντάξιοι συνεχιστών των Πατέρων μας, που ενθαρρύνουν τους Χριστιανούς να μελετούν και να ερευνούν τα του κόσμου ετούτου. Το σύνθετο του εγχειρήματος είναι στο ότι πολλοί υποστηρίζουν την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης, στην οποία όμως αποθεώνεται ο δικαιωματισμός του ανθρώπου και απουσιάζει ο Θεός. Σε μια τέτοια ηθική δεν μπορεί να συμφωνήσει η Εκκλησία. Για το ήθος του Ευαγγελίου, ο άνθρωπος δεν μπορεί να νοείται αποκομμένος από τον Θεό”, σχολίασε χαρακτηριστικά ο κ. Μακάριος.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας τέλος, επέστησε την προσοχή ότι η Εκκλησία οφείλει να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση όχι με στείρα άρνηση και φοβικότητα, αλλά ούτε και με νοοτροπία ότι “είμαστε οι κριτές και σωτήρες του κόσμου. Δεν υπάρχει η κακή επιστήμη και η καλή Εκκλησία, διότι πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι η Εκκλησία είναι ένας αντί-κόσμος μέσα στον κόσμο που ζούμε”.
Και πρόσθεσε ότι “η Ορθόδοξη Θεολογία απευθύνεται στον καθένα μας, και λέει ότι είσαι υγιής πνευματικά εάν αναπαύεις αυτόν που κρίνεις. Αυτό είναι επιτυχία, να θέσουμε τέτοιες βάσεις προσέγγισης της επιστήμης, να βεβαιώσουμε ότι η κάθε παρέμβασή μας φανερώνει την αγάπη του Θεού, όχι τη μανία προς τον επιστήμονα. Και ο Θεός δημιουργεί τον κόσμο και τον άνθρωπο για να ζήσουν αιώνια, όχι να οδηγηθούν στη φθορά”.
Μητροπολίτης Μεσογαίας: Ο τεχνολογικός άνθρωπος έχει δύναμη, αλλά όχι αντοχή, γνωρίζει χωρίς να μαθαίνει
Από την πλευρά του ο Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος, μίλησε για “τον νέο άνθρωπο της τεχνολογίας και τον “καινό” άνθρωπο της Ορθόδοξης θεολογίας”.
Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, εάν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε με μια λέξη τη ζωή μας σήμερα, αυτή θα ήταν η λέξη τεχνολογία. Το σημερινό χαρακτηριστικό της ωστόσο είναι πως είναι παρεμβατική, επηρεάζει τη ζωή και την ταυτότητα του ανθρώπου. Όροι όπως γενετική μηχανική και νανοτεχνολογία, εισάγουν στη ζωή του ανθρώπου παραμέτρους που οδηγούν σε παρέμβαση. “Ένας νέος τύπου άνθρωπος αναδύεται στη σύγχρονη πραγματικότητα”, ανέφερε ο κ. Νικόλαος.
Ο Μητροπολίτης Μεσογαίας ανέφερε πως η τεχνητή νοημοσύνη είναι τόσο πραγματική επειδή είναι παραπλανητικά αληθινή. Η διάδοση των διαρκώς εμφανιζόμενων νέων εφαρμογών είναι ταχύτατη και οι επιπτώσεις ασύλληπτες. Όλα αυτά οδηγούν σε μια προκλητική εξομοίωση ανθρώπων και μηχανών, με παράλληλη συνέπεια την επικράτηση νέων ηθικών αξιών και την αλλοίωση της ανθρώπινης οντολογίας.
“Ένας νέος, άγνωστος τύπος προσέγγισης της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης ανατέλλει τώρα. Η προσπάθεια τεχνολογικής υπέρβασης των δυνατοτήτων και χαρακτηριστικών του ανθρώπου, τείνει να οδηγεί στην αλλοίωση ή την κατάργησή του. Το ερώτημα είναι πόσο και πώς παρεμβαίνει η τεχνολογία στο κρυμμένο πρόσωπο του ανθρώπου.
Ο τεχνολογικός άνθρωπος πτωχεύει σε ανθρωπιά και περισσεύει σε υπερβολή. Έχει δύναμη, αλλά όχι αντοχή. Γνωρίζει χωρίς να μαθαίνει. Ο άνθρωπος-πρόσωπο παραχωρεί τη θέση του στον άνθρωπο-μηχανή”, ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Νικόλαος.
Υπογράμμισε δε πως ο πειρασμός να υποκαταστήσουμε τον ΘΕό, έχει τελείως απομακρύνει τον Θεό από τη ζωή μας. Στην καλύτερη περίπτωση, προωθεί έναν Θεό που είναι ιδέα και όχι πρόσωπο. Πρόσθεσε ακόμη πως η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει χαρακτηριστικά νοημοσύνης.
“Η Θεολογία μιλάει πάντα για τον άνθρωπο, είναι ο άνθρωπος του μέλλοντος αιώνος. Ο πνευματικός άνθρωπος αποκτά θεϊκή αγάπη, αρετές και ιδιότητες που δεν εξηγούνται λογικά. Ο πνευματικός άνθρωπος της Θεολογίας είναι τετρασδιάστατος ενώ αυτός της Τεχνολογίας είναι τρισδιάστατος. Η έκρηξη από τις φυσικές επιστήμες, μεταπήδησε στις βιολογικές επιστήμες. Στην περίπτωση της βιοτεχνολογίας, το πρόβλημα είναι το τι θα συμβεί με τα επιτεύγματά μας. Κάθε τι που απομακρύνει τον άνθρωπο από την εμπειρία του θαύματος, φυσικά και προσκρούει στην εικόνα της ορθόδοξης Θεολογίας του ανθρώπου. Εκτός από τη γενετική μηχανική, πρέπει να καλλιεργηθεί και η δημιουργική πνευματικότητα. Αυτό είναι ευθύνη της Εκκλησίας και αποστολή της θεολογίας: η νοημοσύνη να επικρατήσει της ευφυΐας”.
Μητροπολίτης Μεσσηνίας: Στην ορθόδοξη θεολογία οι δογματικές αλήθειες δεν μεταβάλλονται
Προσκεκλημένος για να συμμετάσχει στον διάλογο ήταν και ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, ο οποίος ωστόσο δεν κατάφερε να παρευρεθεί λόγω της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στη Σπάρτη. Την εισήγησή του διάβασε ο Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Κορναράκης.
Όπως τονίζει ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας στην ομιλία του, η σημερινή εποχή απαιτεί όποιος είναι Ορθόδοξος, να είναι και Πατερικός. Οι ορθόδοξοι θεολόγοι καλούνται να πετύχουν τη βαθύτερη κατανόηση των προβλημάτων της σύγχρονης εποχής. Η ορθόδοξη θεολογία καλείται να δώσει απαντήσεις στις αλλαγές που έπονται στην ίδια την ανθρώπινη ζωή. Η διαλλακτική είναι αναγκαίο να στηριχτεί στο διαχρονικό ερώτημα τι εστί άνθρωπος, καθώς δεν αφορά μόνο την θεολογία αλλά και τις βιολογικές επιστήμες, τόνισε ο κ. Χρυσόστομος.
Πρόσθεσε ακόμη ότι καμία επιστήμη δεν κατέχει την καθολικότητα, ενώ δήλωσε ότι το πρώτο ταυτοτικό στοιχείο του ανθρώπου είναι η σωματικότητα. “Με το σώμα περιγράφεται το όλον του ανθρώπου. Η έννοια σώμα δεν θεωρείται μόνο ως ένωση των βιολογικών μερών, ο άνθρωπος είναι άτομο για αυτό κατανοείται ως όλον (Μάξιμος Ομολογητής).
Στην ομιλία του ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας ανέφερε επίσης ότι ο άνθρωπος πρέπει να βρίσκεται σε σχέση επικοινωνίας με τους συνανθρώπους του, καθώς και ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας τονίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει άνθρωπος χωρίς τη σωματικότητά του. Κατεξοχήν επιβεβαίωση ωστόσο είναι ότι το περιβάλλον χωρίς τον άνθρωπο είναι νεκρό, και ο άνθρωπος χωρίς το περιβάλλον είναι ανύπαρκτος”.
Ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας στην ομιλία του την οποία ανέγνωσε ο κ. Κορναράκης, αναφέρει ακόμη ότι το δεύτερο ταυτοτικό στοιχείο είναι η μοναδικότητα του ανθρώπου. “Η ανάπτυξη της βιοηθικής στην Εκκλησία είναι αδήριτος, απαιτούνται όρια και ηθικός προβληματισμός, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη μέθοδο της κλωνοποίησης. Δεν μπορεί να υπάρχει ψευδή εντύπωση δημιουργίας πανομοιότυπου αντίγραφου ανθρώπου.
Η μοναδικότητα του ανθρώπου δεν καθορίζεται μόνο από τη βιολογική του σύνθεση αλλά και από την ελευθερία και τις κοινωνικές σχέσεις. Ο διάλογος της θρησκείας με τις βιολογικές επιστήμες δεν πρέπει να είναι από αμυντική θέση. Οι σύγχρονες βιοϊατρικές επιστήμες δεν θα σταματήσουν να εξελίσσονται, πρέπει πάντα να γίνεται όμως με γνώμονα το καλό του ανθρώπου. Διότι στην ορθόδοξη θεολογία οι δογματικές αλήθειες δεν μεταβάλλονται”, επισημαίνεται στην ομιλία του Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου.
